Atabet’ül – Hakayık
Atabet’ül-Hakayık, “hakikatlerin, gerçeklerin eşiği” anlamına gelir. Bu eseri, Edip Ahmet, 12. yüzyılın başında yazmıştır. Edebiyat ve dil bakımından çok önemli olan bu eser, ancak 1918 yılında ortaya çıkarılmış ve tanıtılmıştır. Atabet’ül-Hakayık, terbiye ve ahlâk konusunda yazılmış öğüt verici bir eserdir. Edip Ahmet, Kutadgu Bilig şairi, Yusuf Has Hacip gibi güçlü bir sanatçı değildir. Edip Ahmet, didaktik (öğretici) bir şairdir. Atabet’ül-Hakayık’ta, gazel, kaside gibi Arap şiir şekillerine rastlıyoruz. Edip Ahmet de aruz vezninin 11 hecelik bir kalıbını kullanmıştır.

Atabet’ül – Hakayık’ın Özellikleri

• Edip Ahmet Yükneki tarafından 12 yy. da yazılmıştır.
• Konusu din ve ahlaktır.
• Didaktik (öğretici) bir eserdir.
• Gazel ve kaside denilebilecek tarzda şiirler vardır. Eser mesnevi tarzında yazılmıştır.
• 46 beyit ve 101 dörtlükten oluşmaktadır.
• Aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
• Telmih (hatırlatma) sanatı kullanılmıştır.
• Eser 14 bölümden oluşur. Baştaki 5 bölüm giriş, şairin “nevi” adını verdiği 8 bölüm asıl konu, sondaki 1 bölüm de bitiriş bölümüdür.
• Giriş bölümleri kaside biçimiyle (aa ba ca da…), asıl konu ile ilgili bölümler ve bitiriş bölümü dörtlüklerle (aaba) yazılmıştır. Giriş bölümünde 40 beyit, asıl konu ve bitiriş bölümlerinde 101 dörtlük vardır. Eserin tamamı 484 dizeden oluşur.
• Eser geçiş dönemi edebiyatı ürünüdür.

Örnekler :

BİLGİ ÜSTÜNE

Bilig bildi boldu eren belgülüg
Biligsiz tirigle titük körgiilüg
Biliglig er öldi atı ölmedi
Biligsiz tirig erken atı ölüg

Kişi bilgisiyle vardır. Bilgisiz kişi, daha yaşarken ölüdür. (Buna karşılık) bilgili kişiler ölse bile adı kalır.

Bilig birle âlim yokaryokladı
Biligsizlik erni çökerdi kodı
Bilig yind, usanma bil ol hak
Resul “Bilig Çin’de erse siz arkang” tidi

Bilgin, bilgi sayesinde yukarı çıkar. Bilgisizlik (kişiyi) çökertir. Allah’ın peygamberi, (bu yüzden), “bilgi Çin’de de olsa alınız,” demiştir.