Edebiyatımızda İlkler
- İlk antoloji Ziya Paşa Harabat
- İlk eleştiri eseri Namık Kemal Tahrib-i Harabat, Renan Müdafaanamesi
- İlk eleştiri yazısı Namık Kemal Edebiyatımız Hakkında Bazı Mülahazatı Şamil’dir.
- Edebiyatımızdaki ilk eleştirmen Namık Kemal
- İlk edebi tartışma Namık Kemal ve Ziya Paşa arasında olmuştur.
- Edebiyatımızda objektif eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklayan R. Mahmut Ekrem
GÜNLÜK(GÜNCE-JURNAL)
- İlk günlük Direktör Ali Bey Seyahat Jurnali
- Edebiyatımızda günlük kelimesi ilk kullanan Falih Rıfkı Atay
GEZİ YAZISI ( SEYAHATNAME)
- Batılı anlamda ilk gezi yazıları A.Mithat Efendi Avrupa’da Bir Cevelan
- İlk seyahatname(gezi yazısı) Seydi Ali Reis Mir’atül Memalik
- Edebiyatımızdaki ilk gezi yazısı Evliya Çelebi Seyahatname
ANI (HATIRA)
- Batılı anlamda ilk hatıra(anı) Namık Kemal Magosa Hatıraları
- İlk hatıra(anı) kitabımız Babür Şah Babürname (Vekayi)
- Dünyadaki ilk anı(hatıra) Ksenophon Anabasis
FABL
- Batılı anlamda ilk fabl örneği Şinasi Eşek ile Tilki Hikayesi
- İlk fabl çevirileri Şinasi( La Fontaine’den)
- Fabl türünde ilk eserimiz Şeyhi Harname
- Dünyadaki ilk fabl örnekleri Beydeba Kelile ve Dimne (Pança Tantra)
DENEME
- Deneme türünün kurucusu Montaigne Denemeler
- Edebiyatımızdaki ilk deneme Ahmet Haşim Bize Göre
- Türk Edebiyatı’ndaki ilk deneme yazarı Nurullah Ataç
MASAL
- Türk edebiyatında yazıya geçirilen ilk masallar Billur Köşk Masalları
- Türk masalları yurt dışında ilk defa 16.Lui döneminde-Fransa’da yayınlanmıştır.
- Türk masallarını ilk defa derleyen Macar İgnacz Kunoş
- Dünyadaki ilk masal Hintli Beydaba Kelile ve Dimne
EDEBİ TOPLULUKLAR
- İlk edebi topluluğumuz Servet-i Fünun
- İlk edebi bildiri yayınlayan topluluk Fecr-i Ati
- Cumhuriyet Dönemi’nde beyanname hazırlayan ilk Yedi Meşaleciler
- Edebiyatımızda yayınlanan ilk ortak kitap Yedi Meşale
- Edebiyatımızda yayınlanan ikinci ortak kitap Garip
DİĞER YENİLİKLER
- Batı Etkisinde Türk Edebiyatı’nın bilinçli ilk temsilcisi Şinasi
- İlk makale Şinasi Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi
- Noktalama işaretlerini ilk defa kullanan(düzyazıda) Şinasi Şair Evlenmesi
- Edebiyat kelimesini ilk defa kullanan Şinasi
- İlk folklor incelemesi çalışmaları yapan Şinasi
- İlk Türk gazeteci Şinasi
- Divan Edebiyatı’nda ilk biçim değişikliklerini yapan kişi Şinasi
- (Normalde nesip, girizgah ile başlayan kasideye övgü ve methiyeyle başlamıştır.)
- İlk çocuk yayınımız Eftal ve Mümeyyiz ( 1869 )
- İlk çocuk gazetemiz Çocuklar için Mümeyyiz
- İlk röportaj örneği Ziya Paşa Rüya
- İlk fıkra yazarı Ahmet Rasim
- İlk edebiyat tarihçimiz Abdulhalim Memduh -Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye
- Batılı tarzda ilk edebiyat tarihçimiz Fuat Köprülü
- Edebiyatımızdaki Milli Dönem’in açılmasına öncülük eden Mehmet Emin Yurdakul
- Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı Genç Kalemler
- İlk Türk sosyologu Ziya Gökalp
- Atatürk’e muhalefet olan ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar
- Sürgüne gönderilen ilk kadınlarımızdan biri Halide Edip Adıvar
- Amerikan Kız Koleji’nde okuyan ilk Türk Halide Edip Adıvar
- Hayatını İngilizce yazan ilk yazarımız Halide Edip Adıvar
- Milli Mücadele’de bulunan ilk kadınlardan biri Halide Edip Adıvar
- Türkiye’de kurulan ilk kadın derneğinin kurucularından biri Halide Edip Adıvar
- Aşık Veysel’i tanıtan kişi Ahmet Kusi Tecer
- Dünyada ilk kez resimle yazıyı birleştirip konuşma balonları oluşturan ressam William Hogarth
- Nobel Edebiyat Ödülü’nü ilk kazanan ülke İsviçre
- Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan ilk Müslüman yazar Necip Mahfuz Kayra
Edebiyatımızda İlk Sözlük ve Ansiklopediler
- İlk atasözleri kitabı Şinasi Durub-ı Emsal-i Osmaniye
- İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi Şemsettin Sami Kamus’ul Alam
- İlk Türkçe Sözlük Şemsettin Sami Kamus-ı Türki
- İlk özdeyiş örnekleri veren D.Ali Bey – Lehçet’ül Hakayık (Mizah sözlüğü)
- Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı Süleyman Paşa Sarf-ı Türki
- Türk dilinin ilk dil bilgisi kitabı Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Lügat-it Türk
- Türk dilinin ilk ansiklopedik sözlüğü Kaşgarlı Mahmut -Divan-ı Lügat-it Türk
- İlk Türk dünyası haritası Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Lügat-it Türk
- Türkçenin ilk gramer kitabını yazan kişi Baskakov
- Matbaamızda basılan ilk kitabımız Vankulu Lügatı
- Türkiye’de lügat sözlük hakkında yazılan ilk lügat D.Mehmet Doğan – Bir Lügat Bulamadım
Edebiyatımızda İlk Dergiler
- İlk dergi Münif Paşa Mecmua-i Fünun (1862)
- İlk mizah dergisi Teodor Kasap Diyojen (1870)
- İlk edebiyat dergisi Mahmud Celaleddin Bey Hazine-i Evrak (1881-1882)
- En uzun ömürlü edebiyat dergimiz Yaşar Nabi Nayır Varlık (1933)
Şiirde İlkler
- İlk şiir çevirileri Şinasi Tercüme-i Manzume ( Racine ve Lamartine’den )
- Şiire ilk kez müstakil ad koyan Şinasi
- İlk pastoral şiir A.Hamit Tarhan Sahra
- İlk kafiyesiz şiir A.Hamit Tarhan Validem
- Divan edebiyatını yıkan adam(Divan ed. nazım şekli kullanmayarak) A.H.Tarhan
- İlk köy şiiri Muallim Naci Köylü Kızların Şarkısı
- İlk mensur şiir yazarı Recaizade Mahmut Ekrem
- İlk mensur şiir örneklerini veren Halit Ziya Uşaklıgil Mensur Şiirler
- Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan Mehmet Emin Yurdakul
- Aydınlar arasında heceyi ilk kez deneyen sanatçı Mehmet Emin Yurdakul
- Şiirde ilk defa noktalama işaretlerini kullanan Tevfik Fikret
- İlk çocuk şiirlerini yazan Tevfik Fikret Şermin
- Kafiyeyi şiire serperek klasik nazım şekillerinden farklı ilk örnekleri veren Tevfik Fikret
- Aruzu Türkçeye uyarlayan ilk şair Tevfik Fikret
- Serbest müstezatı aruzla deneyen ilk şairimiz Tevfik Fikret
- Edebiyatımızda anjabmanı ilk kullanan Tevfik Fikret Anjabman: Şiirde cümlelerin bir dize ya da beyitte bitmeyip diğer dize, beyit veya bendlere kaymasıdır. Türk şiirine Fransız şiirinden geçti.
- Yahya Kemal’in hece ile yazdığı tek şiir Ok şiiri
- Dünyadaki ilk lirik şiir Sappho (Yunan) Düğün Şarkıları
- Dünyadaki ilk didaktik şiir Hesiodos (Yunan) İşler ve Günler
- İlk didaktik şiir örneklerimiz Kutadgu Bilig
- İlk Türk şairi Aprın Çor(Çur) Tigin
- Tekke şiirinin babası Ahmet Yesevi
- Tasavvuf şiirleri yazan ilk şair Ahmet Yesevi
- Divan şiirinin ilk şairi ve kurucusu Hoca Dehhani
- Divan şiirinin son büyük şairi Şeyh Galip
- Hikemi tarzın(Hakimane şiir/Nabi Ekolü) öncüsü ve en önemli temsilcisi Nabi
- Türki-i Basit akımının öncüsü Aydınlı Visali
- Türki-i Basit akımının en önemli temsilcileri Edirneli Nazmi ve Tatavlalı Mahremi
- Sebk-i Hindi tarzının ilk temsilcisi Naili
- Sebk-i Hindi’nin en önemli temsilcisi Şeyh Galip
- Mahallileşme akımının temsilcisi Nedim
- Şarkıyı icat eden kişi Nedim
- Serbest vezni ilk kez kullanan Nazım Hikmet(1929)
- Şiiri nesre yaklaştıranlar Mehmet Akif Ersoy-Tevfik Fikret
- Nesri şiire yaklaştıranlar Yahya Kemal Beyatlı-Ahmet Haşim
Hikayede (Öyküde) ilkler
- İlk öykü A.Mithat Efendi Letaif-i Rivayet (Anlatılagelen öyküler)
- Batılı anlamda ilk öykü (ilk realist öykü) Samipaşazade Sezai Küçük Şeyler
- Basılan ilk küçük hikaye kitabı Samipaşazade Sezai Küçük Şeyler
- Dünya edebiyatındaki ilk hikayeci ve eseri Boccacio Decameron
- Konuşma diliyle yazılan ilk hikayenin sahibi Ömer Seyfettin
- Gerçek anlamda ilk kez Anadolu’yu işleyen Refik Halit Karay
- İlk öykü denemesi Emin Nihat Tarlan Müsameratname
- Yayınlanmış ilk öykü kitabı Emin Nihat Tarlan Müsameratname
- Dünyadaki ilk özgün çizgi roman hikayesi Chester Gould Dick Tracy
Tiyatroda İlkler
- Batılı anlamda ilk tiyatro -Şinasi Şair Evlenmesi
- Sahnelenen ilk tiyatro Namık Kemal Vatan yahut Silistre
- Aruzla ilk manzum tiyatro A.Hamit Tarhan – Eşber veya Sardanapal
- Heceyle ilk manzum tiyatro A.Hamit Tarhan – Nesteren
- İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı Ahmet Vefik Paşa – Moliere’den
- İlk tiyatro denemesi Hayrullah Efendi Hikaye-i İbrahim Paşa ve İbrahim Gülşeni (1844)
- Cumhuriyet Dönemi’nde heceyle ilk tiyatro Yusuf Ziya Ortaç Binnaz
- Epik tiyatronun kurucusu Haldun Taner Keşanlı Ali Destanı
- Komedi türünün ilk ustası Aristophanes
- Trajedi türünün ilk ustası Aiskylos
- Dram türünün özelliklerini ortaya koyan ilk kişi Victor Hugo Cromwell
- Türk Edebiyatı’ndaki ilk dram Recaizade Mahmut Ekrem Afife Anjelik
- İlk Müslüman kadın tiyatrocu Afife Jale
- İlk yerli tiyatro binası Naum Tiyatrosu (1844)
- İstanbul’da temsil vermek üzere kurulan ilk tiyatro Gedik Paşa
- İlk Türk tiyatrosu Osmanlı Tiyatrosu Güllü Agop
Romanlar Yazarları ve Özellikleri
Aşağıda sırasıyla önce romanın özelliği sonra yazarı sonra da eserin adı verilmiştir.
- İlk çeviri roman Yusuf Kamil Paşa Telemak – Fenelon’dan çeviri
- İlk yerli (ilk telif) roman Şemsettin Sami Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat
- İlk edebi roman Namık Kemal İntibah ( Sergüzeşt-i Ali Bey )
- İlk tarihi roman Namık Kemal Cezmi
- İlk tarihi roman denemesi A.Mithat Efendi Yeniçeri
- İlk macera romanı A.Mithat Efendi Hasan Mellah
- İlk yanlış batılılaşma A.Mithat Efendi Felatun Bey ve Rakım Efendi
- İlk realist roman(cı) Recaizade Mahmut Ekrem Araba Sevdası
- İlk realist(toplumcu) Samipaşazade Sezai Sergüzeşt
- İlk köy romanı Nabizade Nazım Karabibik
- İlk tezli roman Nabizade Nazım Zehra
- İlk naturalist roman Nabizade Nazım Zehra
- İlk psikolojik roman denemesi Nabizade Nazım Zehra
- Dünyadaki ilk psikolojik roman Madam de La Fayette Prenses de Cleves
- İlk psikolojik roman Mehmet Rauf Eylül
- En başarılı psikolojik roman Peyami Safa 9.Hariciye Koğuşu
- Batılı tarzda ilk realist roman(cı) Halit Ziya Uşaklıgil – Mai ve Siyah/Aşk-ı Memnu
- Kurtuluş Savaşı’na değinen ilk Y.Kadri Karaosmanoğlu Yaban
- Kurtuluş Savaşı’nı direkt işleyen ilk Halide E.Adıvar Ateşten Gömlek
- İç monolog tarzda yazılan ilk roman Adalet Ağaoğlu – Bir Düğün Gecesi
- Post-modern tarzda verilen ilk eser Oğuz Atay Tutunamayanlar
- Dünya edebiyatındaki ilk modern roman Cervantes Don Kişot
- Dünya edebiyatındaki ilk realist roman Gustave Flaubert Madame Bovary
- İlk kadın romancımız Fatma Aliye Hanım Muhaderat
- Dünyadaki ilk kadın romancı Afraben (Afrahat)
- İlk yerli çizgi roman karakteri Köroğlu (1953)
- Ülkemizdeki ilk çocuk çizgi romanı Kara Maske (1943)
- Dünyadaki ilk özgün çizgi roman New Fund (1935)
- Dünyadaki ilk özgün çizgi roman hikayesi Chester Gould Dick Tracy
- Dünyadaki ilk roman denemesi Fransız Rabelais’in ‘’Gargantua’’ ve ‘’Pantagruel’’ adlı mizah ağırlıklı eserleridir.
Gazeteler
- 1824- Symirneen(İlk yabancı gazete.) Fransızca çıkarılmıştır.
- 1831-Takvim-i Vakayi ( İlk resmi gazete)
- 1840-Ceride-i Havadis ( İlk yarı resmi gazete) William Churchill
- 1860-Tercüman-ı Ahval ( İlk özel gazete) (İlk düşünce(fikir) gazetesidir) Şinasi ve Agah Efendi
- 1850- Vekayi-i Tıbbiye ( İlk meslek gazetesi)
- 1866-Ayine-i Vatan ( Eğribozlu Mehmed Arif Bey’in gazetesi 1866’da çıkmıştır. İlk resimli gazetedir.Kapatıldıktan sonra İstanbul adıyla yeniden çıkmıştır. )
- 1866- Muhbir ( Ali Suavi tarafından 1866 yılında yayına sunulmuştur. Amacı hükümeti eleştirmektir.İnkılap fikirlerini yayan ilk gazetedir.)
- 1868- Hürriyet Yurt dışında çıkan ilk Türk gazetesidir. Londra’da Namık Kemal , Ziya Paşa ve Ali Suavi tarafından çıkarılmıştır.
- 1869-Mümeyyiz (1869da çıkan gazetenin sahibi Sıtkı Efendi’dir. En büyük meziyeti çocuklar ait bir nüshasının olmasıdır. İlk çocuk gazetesidir.)
- 1870-İbret (İskender Efendi tarafından çıkarılmıştır. Basın tarihimizdeki ilk kapatma cezasını almıştır. )
- 1872-Musavver ( En önemli özelliği tercümelere yer vermesi ve Fotoğraflı olarak yayımlanan ilk gazete olmasıdır.)
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI(DESTAN DÖNEMİ)
- İlk Türk destanı Alp Er Tunga
- Dünyanın ilk destanı Sümerler Gılgamış
- İlk Müslüman Türk destanı Kırgızlar Manas
- En uzun destan Kırgızlar Manas
ORHUN ABİDELERİ ( GÖKTÜRK YAZITLARI)
- Yazılı ilk edebi metin Orhun Abideleri(Göktürk Yazıtları)
- Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin Orhun Abideleri(Göktürk Yazıtları)
- İlk söylev (nutuk) Orhun Abideleri(Göktürk Yazıtları)
- İlk alfabemiz Göktürk alfabesi
- Göktürk yazıtlarını ilk okuyan Danimarkalı Wilhelm Thomsen
- İlk Türk yazarı Yollug Tigin
GEÇİŞ DÖNEMİ ESERLERİ
- İslami Dönem Türk Edebiyatı’nda yazılan ilk eser Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
- Türkçe yazılan ilk kitap Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
- İlk siyasetname Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
- Mesnevi tarzında yazılmış ilk eser Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
- Aruzla yazılan ilk eser Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
- İlk didaktik şiir örneklerimiz Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
- İlk Türk dünyası ansiklopedisi Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
- Türk dilinin ilk dil bilgisi kitabı Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Lügat-it Türk
- Türk dilinin ilk ansiklopedik sözlüğü Kaşgarlı Mahmut -Divan-ı Lügat-it Türk
- İlk Türk dünyası haritası Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Lügat-it Türk
DİVAN ve HALK EDEBİYATI
- Divan sahibi ilk sanatçımız Yunus Emre
- Divan sahibi Anadolulu ilk şair Ahmedi
- İlk hamse yazarı Ali Şir Nevai
- İlk tezkire(biyografik eser) Ali Şir Nevai Mecalisün Nefais
- Anadolu sahasındaki ilk tezkire Sehi Bey Heşt Behişt
- Edebiyatımızda çocuklar üzerine ilk yazılan eserler Nabi’nin Hayriye’si ve Sümbülzade Vehbi’nin Lütfiye’sidir.
- Süslü nesrin ilk temsilcisi Sinan Paşa
- İlk bibliyografya Katip Çelebi Keşfü’z Zünun
Şu Sayfamız Çok Beğenildi
Araba Sevdası Özeti
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.