Edebiyatımızda İlkler

17 Mayıs 2013 tarihinde tarafından eklendi.
  • İlk antoloji                 Ziya Paşa                    Harabat
  • İlk eleştiri eseri          Namık Kemal       Tahrib-i Harabat, Renan Müdafaanamesi
  • İlk eleştiri yazısı       Namık Kemal     Edebiyatımız Hakkında Bazı Mülahazatı Şamil’dir.
  • Edebiyatımızdaki ilk eleştirmen                 Namık Kemal
  • İlk edebi tartışma                 Namık Kemal ve Ziya Paşa arasında olmuştur.
  • Edebiyatımızda objektif eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklayan     R. Mahmut Ekrem

GÜNLÜK(GÜNCE-JURNAL)

  • İlk günlük                                         Direktör Ali Bey        Seyahat Jurnali
  • Edebiyatımızda günlük kelimesi ilk kullanan       Falih Rıfkı Atay

GEZİ YAZISI ( SEYAHATNAME)

  • Batılı anlamda ilk gezi yazıları        A.Mithat Efendi      Avrupa’da Bir Cevelan
  • İlk seyahatname(gezi yazısı)            Seydi Ali Reis                        Mir’atül Memalik
  • Edebiyatımızdaki ilk gezi yazısı                  Evliya Çelebi              Seyahatname

ANI (HATIRA)

  • Batılı anlamda ilk hatıra(anı)          Namık Kemal             Magosa Hatıraları
  • İlk hatıra(anı) kitabımız                  Babür Şah                   Babürname (Vekayi)
  • Dünyadaki ilk anı(hatıra)                Ksenophon                 Anabasis

FABL

  • Batılı anlamda ilk fabl örneği                     Şinasi             Eşek ile Tilki Hikayesi
  • İlk fabl çevirileri                                                      Şinasi( La Fontaine’den)
  • Fabl türünde ilk eserimiz                            Şeyhi                           Harname
  • Dünyadaki ilk fabl örnekleri          Beydeba       Kelile ve Dimne (Pança Tantra)

DENEME

  • Deneme türünün kurucusu                        Montaigne      Denemeler
  • Edebiyatımızdaki ilk deneme                      Ahmet Haşim                        Bize Göre
  • Türk Edebiyatı’ndaki ilk deneme yazarı              Nurullah Ataç

MASAL

  • Türk edebiyatında yazıya geçirilen ilk masallar               Billur Köşk Masalları
  • Türk masalları yurt dışında ilk defa 16.Lui döneminde-Fransa’da yayınlanmıştır.
  • Türk masallarını ilk defa derleyen             Macar              İgnacz Kunoş
  • Dünyadaki ilk masal                                    Hintli Beydaba           Kelile ve Dimne

EDEBİ TOPLULUKLAR

  • İlk edebi topluluğumuz                                                       Servet-i Fünun
  • İlk edebi bildiri yayınlayan topluluk                                  Fecr-i Ati
  • Cumhuriyet Dönemi’nde beyanname hazırlayan ilk       Yedi Meşaleciler
  • Edebiyatımızda yayınlanan ilk ortak kitap                       Yedi Meşale
  • Edebiyatımızda yayınlanan ikinci ortak kitap                  Garip

DİĞER YENİLİKLER

  • Batı Etkisinde Türk Edebiyatı’nın bilinçli ilk temsilcisi              Şinasi
  • İlk makale                             Şinasi              Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi
  • Noktalama işaretlerini ilk defa kullanan(düzyazıda)  Şinasi      Şair Evlenmesi
  • Edebiyat kelimesini ilk defa kullanan                    Şinasi
  • İlk folklor incelemesi çalışmaları yapan                Şinasi
  • İlk Türk gazeteci                                                     Şinasi
  • Divan Edebiyatı’nda ilk biçim değişikliklerini yapan kişi           Şinasi
  • (Normalde nesip, girizgah ile başlayan kasideye övgü ve methiyeyle başlamıştır.)
  • İlk çocuk yayınımız                          Eftal ve Mümeyyiz ( 1869 )
  • İlk çocuk gazetemiz                          Çocuklar için Mümeyyiz
  • İlk röportaj örneği                            Ziya Paşa                    Rüya
  • İlk fıkra yazarı                                                                     Ahmet Rasim
  • İlk edebiyat tarihçimiz         Abdulhalim Memduh -Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye
  • Batılı tarzda ilk edebiyat tarihçimiz                                   Fuat Köprülü
  • Edebiyatımızdaki Milli Dönem’in açılmasına öncülük eden        Mehmet Emin Yurdakul
  • Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı                      Genç Kalemler
  • İlk Türk sosyologu                                                               Ziya Gökalp
  • Atatürk’e muhalefet olan ilk kadınlarımızdan biri          Halide Edip Adıvar
  • Sürgüne gönderilen ilk kadınlarımızdan biri                    Halide Edip Adıvar
  • Amerikan Kız Koleji’nde okuyan ilk Türk                      Halide Edip Adıvar
  • Hayatını İngilizce yazan ilk yazarımız                               Halide Edip Adıvar
  • Milli Mücadele’de bulunan ilk kadınlardan biri              Halide Edip Adıvar
  • Türkiye’de kurulan ilk kadın derneğinin kurucularından biri      Halide Edip Adıvar
  • Aşık Veysel’i tanıtan kişi                                                    Ahmet Kusi Tecer
  • Dünyada ilk kez resimle yazıyı birleştirip konuşma balonları oluşturan ressam                                                                                William Hogarth
  • Nobel Edebiyat Ödülü’nü ilk kazanan ülke                     İsviçre
  • Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan ilk Müslüman yazar       Necip Mahfuz Kayra

Edebiyatımızda İlk Sözlük ve Ansiklopediler 

  • İlk atasözleri kitabı                               Şinasi            Durub-ı Emsal-i Osmaniye
  • İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi     Şemsettin Sami       Kamus’ul Alam
  • İlk Türkçe Sözlük                                 Şemsettin Sami       Kamus-ı Türki
  • İlk özdeyiş örnekleri veren       D.Ali Bey – Lehçet’ül Hakayık (Mizah sözlüğü)
  • Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı            Süleyman Paşa        Sarf-ı Türki
  • Türk dilinin ilk dil bilgisi kitabı         Kaşgarlı Mahmut       Divan-ı Lügat-it Türk
  • Türk dilinin ilk ansiklopedik sözlüğü  Kaşgarlı Mahmut -Divan-ı Lügat-it Türk
  • İlk Türk dünyası haritası                     Kaşgarlı Mahmut     Divan-ı Lügat-it Türk
  • Türkçenin ilk gramer kitabını yazan kişi              Baskakov
  • Matbaamızda basılan ilk kitabımız                        Vankulu Lügatı
  • Türkiye’de lügat sözlük hakkında yazılan ilk lügat   D.Mehmet Doğan – Bir Lügat Bulamadım

Edebiyatımızda İlk Dergiler 

  • İlk dergi                 Münif Paşa                 Mecmua-i Fünun (1862)
  • İlk mizah dergisi                   Teodor Kasap             Diyojen (1870)
  • İlk edebiyat dergisi         Mahmud Celaleddin Bey   Hazine-i Evrak (1881-1882)
  • En uzun ömürlü edebiyat dergimiz            Yaşar Nabi Nayır       Varlık (1933)

Şiirde İlkler

  • İlk şiir çevirileri         Şinasi      Tercüme-i Manzume ( Racine ve Lamartine’den )
  • Şiire ilk kez müstakil ad koyan                   Şinasi
  • İlk pastoral şiir                                             A.Hamit Tarhan         Sahra
  • İlk kafiyesiz şiir                                            A.Hamit Tarhan         Validem
  • Divan edebiyatını yıkan adam(Divan ed. nazım şekli kullanmayarak) A.H.Tarhan
  • İlk köy şiiri                                         Muallim Naci            Köylü Kızların Şarkısı
  • İlk mensur şiir yazarı                                   Recaizade Mahmut Ekrem
  • İlk mensur şiir örneklerini veren                Halit Ziya Uşaklıgil    Mensur Şiirler
  • Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan                     Mehmet Emin Yurdakul
  • Aydınlar arasında heceyi ilk kez deneyen sanatçı      Mehmet Emin Yurdakul
  • Şiirde ilk defa noktalama işaretlerini kullanan                 Tevfik Fikret
  • İlk çocuk şiirlerini yazan                                         Tevfik Fikret              Şermin
  • Kafiyeyi şiire serperek klasik nazım şekillerinden farklı ilk örnekleri veren    Tevfik Fikret
  • Aruzu Türkçeye uyarlayan ilk şair                                    Tevfik Fikret
  • Serbest müstezatı aruzla deneyen ilk şairimiz                  Tevfik Fikret
  • Edebiyatımızda anjabmanı ilk kullanan                           Tevfik Fikret Anjabman: Şiirde cümlelerin bir dize ya da beyitte bitmeyip diğer dize, beyit veya bendlere kaymasıdır. Türk şiirine Fransız şiirinden geçti.
  • Yahya Kemal’in hece ile yazdığı tek şiir                            Ok şiiri
  • Dünyadaki ilk lirik şiir                    Sappho (Yunan)         Düğün Şarkıları
  • Dünyadaki ilk didaktik şiir             Hesiodos (Yunan)      İşler ve Günler
  • İlk didaktik şiir örneklerimiz                                  Kutadgu Bilig
  • İlk Türk şairi                                                            Aprın Çor(Çur) Tigin
  • Tekke şiirinin babası                                               Ahmet Yesevi
  • Tasavvuf şiirleri yazan ilk şair                               Ahmet Yesevi
  • Divan şiirinin ilk şairi ve kurucusu                        Hoca Dehhani
  • Divan şiirinin son büyük şairi                                                        Şeyh Galip
  • Hikemi tarzın(Hakimane şiir/Nabi Ekolü) öncüsü ve en önemli temsilcisi           Nabi
  • Türki-i Basit akımının öncüsü                                                       Aydınlı Visali
  • Türki-i Basit akımının en önemli temsilcileri     Edirneli Nazmi ve Tatavlalı Mahremi
  • Sebk-i Hindi tarzının ilk temsilcisi                                                 Naili
  • Sebk-i Hindi’nin en önemli temsilcisi                                            Şeyh Galip
  • Mahallileşme akımının temsilcisi                                                   Nedim
  • Şarkıyı icat eden kişi                                                                       Nedim
  • Serbest vezni ilk kez kullanan                                              Nazım Hikmet(1929)
  • Şiiri nesre yaklaştıranlar                 Mehmet Akif Ersoy-Tevfik Fikret
  • Nesri şiire yaklaştıranlar                 Yahya Kemal Beyatlı-Ahmet Haşim

Hikayede (Öyküde) ilkler

  • İlk öykü                    A.Mithat Efendi       Letaif-i Rivayet (Anlatılagelen öyküler)
  • Batılı anlamda ilk öykü (ilk realist öykü)   Samipaşazade Sezai   Küçük Şeyler
  • Basılan ilk küçük hikaye kitabı                  Samipaşazade Sezai   Küçük Şeyler
  • Dünya edebiyatındaki ilk hikayeci ve eseri           Boccacio         Decameron
  • Konuşma diliyle yazılan ilk hikayenin sahibi        Ömer Seyfettin
  • Gerçek anlamda ilk kez Anadolu’yu işleyen         Refik Halit Karay
  • İlk öykü denemesi                            Emin Nihat Tarlan      Müsameratname
  • Yayınlanmış ilk öykü kitabı            Emin Nihat Tarlan      Müsameratname
  • Dünyadaki ilk özgün çizgi roman hikayesi      Chester Gould       Dick Tracy

Tiyatroda İlkler

  • Batılı anlamda ilk tiyatro           -Şinasi                  Şair Evlenmesi
  • Sahnelenen ilk  tiyatro                             Namık Kemal             Vatan yahut Silistre
  • Aruzla ilk manzum tiyatro              A.Hamit Tarhan – Eşber veya Sardanapal
  • Heceyle ilk manzum tiyatro             A.Hamit Tarhan – Nesteren
  • İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı           Ahmet Vefik Paşa – Moliere’den
  • İlk tiyatro denemesi              Hayrullah Efendi        Hikaye-i İbrahim Paşa ve İbrahim Gülşeni (1844)
  • Cumhuriyet Dönemi’nde heceyle ilk tiyatro         Yusuf Ziya Ortaç         Binnaz
  • Epik tiyatronun kurucusu              Haldun Taner           Keşanlı Ali Destanı
  • Komedi türünün ilk ustası                                                  Aristophanes
  • Trajedi türünün ilk ustası                                                  Aiskylos
  • Dram türünün özelliklerini ortaya koyan ilk kişi       Victor Hugo     Cromwell
  • Türk Edebiyatı’ndaki ilk dram      Recaizade Mahmut Ekrem     Afife Anjelik
  • İlk Müslüman kadın tiyatrocu                                           Afife Jale
  • İlk yerli tiyatro binası                                                        Naum Tiyatrosu (1844)
  • İstanbul’da temsil vermek üzere kurulan ilk tiyatro                   Gedik Paşa
  • İlk Türk tiyatrosu                Osmanlı Tiyatrosu                  Güllü Agop

Romanlar Yazarları ve Özellikleri

Aşağıda sırasıyla önce romanın özelliği sonra yazarı sonra da eserin adı verilmiştir.

  • İlk çeviri roman            Yusuf Kamil Paşa              Telemak – Fenelon’dan çeviri
  • İlk yerli (ilk telif) roman      Şemsettin Sami           Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat
  • İlk edebi roman                    Namık Kemal             İntibah ( Sergüzeşt-i Ali Bey )
  • İlk tarihi roman                     Namık Kemal                        Cezmi
  • İlk tarihi roman denemesi   A.Mithat Efendi         Yeniçeri
  • İlk macera romanı                A.Mithat Efendi                    Hasan Mellah
  • İlk yanlış batılılaşma     A.Mithat Efendi                Felatun Bey ve Rakım Efendi
  • İlk realist roman(cı)              Recaizade Mahmut Ekrem                 Araba Sevdası
  • İlk realist(toplumcu)             Samipaşazade Sezai               Sergüzeşt
  • İlk köy romanı                      Nabizade Nazım                    Karabibik
  • İlk tezli roman                       Nabizade Nazım                    Zehra
  • İlk naturalist roman              Nabizade Nazım                   Zehra
  • İlk psikolojik roman denemesi   Nabizade Nazım                Zehra
  • Dünyadaki ilk psikolojik roman     Madam de La Fayette                    Prenses de Cleves
  • İlk psikolojik roman                        Mehmet Rauf                          Eylül
  • En başarılı psikolojik roman           Peyami Safa            9.Hariciye Koğuşu
  • Batılı tarzda ilk realist roman(cı)    Halit Ziya Uşaklıgil – Mai ve Siyah/Aşk-ı Memnu
  • Kurtuluş Savaşı’na değinen ilk              Y.Kadri Karaosmanoğlu                    Yaban
  • Kurtuluş Savaşı’nı direkt işleyen ilk          Halide E.Adıvar        Ateşten Gömlek
  • İç monolog tarzda yazılan ilk roman          Adalet Ağaoğlu – Bir Düğün Gecesi
  • Post-modern tarzda verilen ilk eser           Oğuz Atay      Tutunamayanlar
  • Dünya edebiyatındaki ilk modern roman Cervantes        Don Kişot
  • Dünya edebiyatındaki ilk realist roman    Gustave Flaubert      Madame Bovary
  • İlk kadın romancımız                                   Fatma Aliye Hanım    Muhaderat
  • Dünyadaki ilk kadın romancı                     Afraben (Afrahat)
  • İlk yerli çizgi roman karakteri                                Köroğlu (1953)
  • Ülkemizdeki ilk çocuk çizgi romanı                       Kara Maske (1943)
  • Dünyadaki ilk özgün çizgi roman                          New Fund (1935)
  • Dünyadaki ilk özgün çizgi roman hikayesi      Chester Gould       Dick Tracy
  • Dünyadaki ilk roman denemesi                             Fransız Rabelais’in     ‘’Gargantua’’ ve ‘’Pantagruel’’ adlı mizah ağırlıklı eserleridir.

Gazeteler

  • 1824- Symirneen(İlk yabancı gazete.) Fransızca çıkarılmıştır.
  • 1831-Takvim-i Vakayi ( İlk resmi gazete)
  • 1840-Ceride-i Havadis ( İlk yarı resmi gazete) William Churchill
  • 1860-Tercüman-ı Ahval ( İlk özel gazete) (İlk düşünce(fikir) gazetesidir) Şinasi ve Agah Efendi
  • 1850- Vekayi-i Tıbbiye ( İlk meslek gazetesi)
  • 1866-Ayine-i Vatan  ( Eğribozlu Mehmed Arif Bey’in gazetesi 1866’da çıkmıştır. İlk resimli gazetedir.Kapatıldıktan sonra İstanbul adıyla yeniden çıkmıştır. )
  • 1866- Muhbir ( Ali Suavi tarafından 1866 yılında yayına sunulmuştur. Amacı hükümeti eleştirmektir.İnkılap fikirlerini yayan ilk gazetedir.)
  • 1868- Hürriyet  Yurt dışında çıkan ilk Türk gazetesidir. Londra’da Namık Kemal , Ziya Paşa ve Ali Suavi tarafından çıkarılmıştır.
  • 1869-Mümeyyiz (1869da çıkan gazetenin sahibi Sıtkı Efendi’dir. En büyük meziyeti çocuklar ait bir nüshasının olmasıdır. İlk çocuk gazetesidir.)
  • 1870-İbret (İskender Efendi tarafından çıkarılmıştır. Basın tarihimizdeki ilk kapatma cezasını almıştır. )
  • 1872-Musavver  ( En önemli özelliği tercümelere yer vermesi ve Fotoğraflı olarak yayımlanan ilk gazete olmasıdır.)

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI(DESTAN DÖNEMİ)

  • İlk Türk destanı                                           Alp Er Tunga
  • Dünyanın ilk destanı                                    Sümerler                     Gılgamış
  • İlk Müslüman Türk destanı                        Kırgızlar                     Manas
  • En uzun destan                                            Kırgızlar                     Manas

ORHUN ABİDELERİ ( GÖKTÜRK YAZITLARI)

  • Yazılı ilk edebi metin                         Orhun Abideleri(Göktürk Yazıtları)
  • Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin            Orhun Abideleri(Göktürk Yazıtları)
  • İlk söylev (nutuk)                                          Orhun Abideleri(Göktürk Yazıtları)
  • İlk alfabemiz                                                 Göktürk alfabesi
  • Göktürk yazıtlarını ilk okuyan                     Danimarkalı    Wilhelm Thomsen
  • İlk Türk yazarı                                             Yollug Tigin

GEÇİŞ DÖNEMİ ESERLERİ

  • İslami Dönem Türk Edebiyatı’nda yazılan ilk eser        Yusuf Has Hacip         Kutadgu Bilig
  • Türkçe yazılan ilk kitap                  Yusuf Has Hacip        Kutadgu Bilig
  • İlk siyasetname                                 Yusuf Has Hacip        Kutadgu Bilig
  • Mesnevi tarzında yazılmış ilk eser  Yusuf Has Hacip        Kutadgu Bilig
  • Aruzla yazılan ilk eser                     Yusuf Has Hacip        Kutadgu Bilig
  • İlk didaktik şiir örneklerimiz          Yusuf Has Hacip        Kutadgu Bilig
  • İlk Türk dünyası ansiklopedisi       Yusuf Has Hacip        Kutadgu Bilig
  • Türk dilinin ilk dil bilgisi kitabı         Kaşgarlı Mahmut       Divan-ı Lügat-it Türk
  • Türk dilinin ilk ansiklopedik sözlüğü  Kaşgarlı Mahmut -Divan-ı Lügat-it Türk
  • İlk Türk dünyası haritası                 Kaşgarlı Mahmut         Divan-ı Lügat-it Türk

DİVAN ve HALK EDEBİYATI

  • Divan sahibi ilk sanatçımız                          Yunus Emre
  • Divan sahibi Anadolulu ilk şair                  Ahmedi
  • İlk hamse yazarı                                           Ali Şir Nevai
  • İlk tezkire(biyografik eser)                Ali Şir Nevai          Mecalisün Nefais
  • Anadolu sahasındaki ilk tezkire                 Sehi Bey                     Heşt Behişt
  • Edebiyatımızda çocuklar üzerine ilk yazılan eserler      Nabi’nin Hayriye’si ve Sümbülzade Vehbi’nin Lütfiye’sidir.
  • Süslü nesrin ilk temsilcisi                             Sinan Paşa
  • İlk bibliyografya                                          Katip Çelebi               Keşfü’z Zünun

Etiketler:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.

Şu Sayfamız Çok Beğenildi
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat Özet