ŞİİR VE GELENEK

Gelenek kelimesi TDK Türkçe Sözlükte şöyle tanımlanmaktadır: Bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalmış olmaları dolayısıyla saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen, yaptırım gücü olan kültürel kalıntılar, alışkanlıklar, bilgi, töre ve davranışlar, anane.
Gelenekleri, bütün özellikleriyle yaşatmaya ve gelecek kuşaklara aktarmaya çalışmak, mümkün ve mantıklı değildir. Çünkü günümüzün modern dünyası ve yaşam tarzı, ancak eski zamanların koşulları içinde anlamlı ve yaşanır olan birtakım gelenekleri günümüz koşullarında bazen gereksiz bazen anlamsız bazen de uygulanamaz kılmaktadır. Bu gerçekten yola çıkarak şunu söyleyebiliriz: Mantık, genel ahlâk ve evrensel değerlerle çelişmeyen; günlük hayatın gerçeklerine uygun, millî kültürün yaşatılmasına katkı sağlayan gelenekler, korunmalı ve yaşatılmaya çalışılmalıdır.

Türkiye, toplumdaki kültürel unsurlar bakımından oldukça zengin bir ülkedir. Bu zenginliğin oluşmasında, hem millî kültürümüzün hem de bir zamanlar Osmanlı Devleti’nin sınırları içinde yaşayan onlarca etnik ve dinî topluluğun kültürlerinin önemli katkıları olmuştur.

Yukarıda anlatılanlarda da anlaşılacağı üzere gelenek kavramı aslında toplum biliminin (sosyolojinin) ve folklorun (halk biliminin) çalışma alanı içine girmektedir. Ama bir de sanatta, edebiyatta, şiirde gelenek vardır, ister edebiyat bağlamında isterse toplum bilimi bağlamında ele alınsın, gelenek kavramı, sonuçta “gelmek” fiiliyle yakından ilişkilidir. Çünkü kelime “gel-” kökünden türetilmiştir. Kelimenin bu kökten türetilmesi, aslında geleneği var eden birincil öğenin de ne olduğunu ortaya koymaktadır: Gelenek, geçmişten bugüne gelendir, geçmişi olandır; kökü, öncesi, sürekliliği olandır.

Edebiyat tarihinde belli bir şiir geleneğinin var olduğunu söyleyebilmek için, on yıllar, bazen de yüzyıllar boyunca şairlerin aynı ya da benzer gerçeklerle karşılaşıp aynı zihniyet dünyasının etkisinde kalmaları; bunun sonucunda da ortak şiirsel değer, tema ve zevkler etrafında birleşip benzer imgeler ve kelime dağarcıklarıyla şiir yazmaları gerekir. Bu bağlamda Türk şiirinde iki büyük şiir geleneğinin olduğunu söyleyebiliriz. Modern Dönem öncesinde varlıklarını yüzyıllar boyunca devam ettiren bu gelenekler, divan şiiri ile halk şiiridir.